Η ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ

Γιόχαν Στράους ο νεότερος

Οπερέτα σε τρεις πράξεις

19 – 23, 25 – 27 Δεκεμβρίου 2024 | 20.00 (22/12 |18.30)

3,4 Ιανουαρίου 2024 |20.00

Η μαγεία της Νυχτερίδας, του διαχρονικά γιορτινού αριστουργήματος του Γιόχαν Στράους του νεότερου, ζωντανεύει στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», από τις 19 Δεκεμβρίου έως τις 4 Ιανουαρίου, για 10 μόνο παραστάσεις. Η διάσημη οπερέτα παρουσιάζεται μέσα από τη σύγχρονη και ανατρεπτική σκηνοθετική ματιά του Γιάννη Σκουρλέτη, ενώ ο διακεκριμένος μαέστρος, Μίλτος Λογιάδης, αποδίδει τη μουσική του Στράους, αναδεικνύοντας τόσο τα κωμικά όσο και τα λυρικά στοιχεία του έργου, δίνοντας έμφαση στη ζωντάνια και τη θεατρικότητά τους. Με την Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία του Δήμου Αθηναίων.

Η κωμική οπερέτα που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1874 στη Βιέννη και καθιέρωσε τον Στράους ως τον «βασιλιά του βαλς», επιστρέφει στην Αθήνα μέσα από την ανατρεπτική ματιά του σκηνοθέτη Γιάννη Σκουρλέτη, στην Ελληνική μετάφραση του Άγγελου Τερζάκη.

Στη Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράους, του νεότερου όλα ξεκινούν από την απεγνωσμένη ανάγκη των ανθρώπων να βρεθούν έξω, εκτός και μακριά από την αφόρητη πραγματικότητα της ζωής τους. Μιας ζωής βουτηγμένης μέσα στο ψέμα, την επιφάνεια και την επίδειξη. Τη λύση θα δώσει μια φάρσα πνιγμένη στην σαμπάνια και στα υπέροχα βιεννέζικα βαλς του Στράους. Αλλά κι αυτό μόνο για λίγο, όσο κρατάει μια νύχτα. Στο τέλος της γιορτής οι ήρωες θα επιστρέψουν το ξημέρωμα στην προσωπική τους φυλακή.

___________________________________________________________________________

Η νυχτερίδα θα πετάξει ξανά μέσα στις γιορτινές νύχτες της Αθήνας για να μας καλέσει για ακόμα μια φορά σε ένα ξέφρενο πάρτυ.

__________________________________________________________________________

• Σκηνοθετικό σημείωμα:

«Η Νυχτερίδα είναι για μένα ο μελαγχολικός απόηχος του αστραφτερού μα συνάμα φθαρμένου κόσμου της βιεννέζικης αριστοκρατίας. Είναι ένα τρυφερό τραγούδι, που εξιστορεί τα πάθη και τις ματαιοδοξίες μιας εξαντλημένης Ευρώπης, εγκλωβισμένης στις αντιφάσεις της. Μια καλά ενορχηστρωμένη φάρσα ξετυλίγεται μέσα από βαλς, σαγηνευτικές μελωδίες και ατελείωτη οινοποσία. Πίσω από τη γιορτινή ατμόσφαιρα και τις κωμικές καταστάσεις αποκαλύπτεται ένα σύμπαν εύθραυστο, τρυφερό και βαθιά συγκινητικό.

»Οι ήρωες, παγιδευμένοι στην αφόρητη πραγματικότητα της ζωής τους, αναζητούν την ευκαιρία να δραπετεύσουν· να ξεφύγουν από τα πρέπει, να φλερτάρουν με το απαγορευμένο, και να κάνουν μια νέα αρχή – έστω και για μια νύχτα μόνο. Μάσκες και μεταμφιέσεις λειτουργούν ως το απαραίτητο μέσο διαφυγής. Η Νυχτερίδα γίνεται η αφορμή για να συναντηθούν ξανά εκείνοι που ήδη γνωρίζονται… Το ξημέρωμα, οι μάσκες πέφτουν και οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με τον νηφάλιο εαυτό τους συνειδητοποιώντας για ακόμη μια φορά τα όρια της δικής τους φυλακής.

»Η φαντασμαγορία των μπαλέτων, το μεθυστικό βαλς, η σαμπάνια που αφθονεί, οι αφηγήσεις για εξωτικά μέρη και οι ερωτικές φαντασιώσεις συνθέτουν ένα τοπίο απελευθέρωσης, ερωτισμού και ελαφράς ασυδοσίας. Η Νυχτερίδα είναι μια τολμηρή εξερεύνηση της έννοιας της ελευθερίας, της ατομικότητας, της ανθρώπινης ματαιοδοξίας και της αέναης αναζήτησης του νοήματος. Πετώντας πάνω από τους γιορτινούς δρόμους της Αθήνας, η Νυχτερίδα μάς προσκαλεί σε μια νύχτα γεμάτη μουσική, χορό και όνειρα», συμπληρώνει ο καταξιωμένος σκηνοθέτης και δημιουργός.

• Ταυτότητα παράστασης

Μουσική Διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης |Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης |Μετάφραση: Άγγελος Τερζάκης |Δραματουργική επεξεργασία: Ασημένια Ευθυμίου| Σκηνογραφία: Κωνσταντίνος Σκουρλέτης |Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα|Χορογραφία: Γιαν Άγγελος Αποστολίδης (Fuerza Negra)|Φωτισμοί: Γιώργος Μαρουλάκος|Διδασκαλία χορωδίας: Σταύρος Μπερής|Μουσική προετοιμασία: Μάρκος Κώτσιας|Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Παπαδάκης |Βοηθός σκηνογράφου: Δήμητρα Σαρρή |Βοηθός ενδυματολόγου: Ζενεβιέβ Αθανασοπούλου |Β’ Βοηθοί σκηνοθέτη: Αλίκη Πιτσινίγκου, Διονύσης Νικολόπουλος |Β΄Βοηθός ενδυματολόγου: Μινωίς Μπαχτσετζή Μαρκίδου

Άιζενσταϊν: Δημήτρης Πακσόγλου |Ροζαλίντε: Άννα Στυλιανάκη (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Χρύσα Μαλιαμάνη (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Αντέλε: Δήμητρα Κωτίδου (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Άννυ Φασσέα (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Φάλκε: Γιώργος Ιατρού (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Αντώνης Κορδοπάτης (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Άλφρεντ: Αντώνης Κορωναίος (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Βασίλης Καβάγιας (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Πρίγκιπας Ορλόφσκι: Ειρήνη Καράγιαννη (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Μαρίτα Παπαρίζου (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Φρανκ: Γιώργος Παπαδημητρίου (19, 21, 23, 26/12, 3/1) / Νικόλας Ντούρος (20, 22, 25, 27/12, 4/1) |Μπλιντ: Νικόλας Μαραζιώτης |Ίντα: Μαρία Κατριβέση |Υπασπιστής: Αλέξανδρος Χαζάπης.

Στο ρόλο του Φρος ο Χριστόφορος Σταμπόγλης.

Χορός: Γιαν Άγγελος Αποστολίδης (Fuerza Negra), Αλίκη Γεωργίου, Σοφία Μαρκάκη, Ελένη Ράγγου

Με τη Συμφωνική Ορχήστρα & Χορωδία του Δήμου Αθηναίων

• ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ

Έξω από την κατοικία του Γκάμπριελ φον Άιζενσταϊν, ο δάσκαλος τραγουδιού Άλφρεντ κάνει καντάδα στη Ροζαλίντα, παλιά του αγάπη που είναι τώρα παντρεμένη με τον Άιζενσταϊν. Η Αντέλα, η καμαριέρα της, ζητά άδεια, δήθεν για να επισκεφτεί μια άρρωστη θεία της. Στην πραγματικότητα, θέλει να παρευρεθεί στον χορό που παραθέτει ο Ρώσος πρίγκιπας Ορλόφσκι, στον οποίο την έχει προσκαλέσει η αδελφή της Ίντα. Όμως, η Ροζαλίντα αρνείται. Εμφανίζεται ο Άλφρεντ, ο οποίος εξομολογείται τον έρωτά του και όταν αποχωρεί, φτάνουν ο Άιζενσταϊν με τον δικηγόρο του Δόκτορα Μπλιντ: ο Άιζενσταϊν καταδικάστηκε σε οκτώ ημέρες φυλακή για απρεπή συμπεριφορά σε βάρος αστυνομικού και είναι υποχρεωμένος να εκτίσει την ποινή του, από το ίδιο βράδυ κιόλας. Ο Άιζενσταϊν διώχνει τον Μπλιντ, γιατί τον θεωρεί ανίκανο να τον εκπροσωπήσει. Εμφανίζεται ο Δόκτωρ Φάλκε, φίλος του Άιζενσταϊν, ο οποίος τον πείθει να μην παρουσιαστεί στη φυλακή το ίδιο βράδυ, αλλά το πρωί της επομένης, γιατί αυτό το βράδυ πρέπει να τον συνοδεύσει στον χορό του Ορλόφσκι. Άλλωστε, είναι βέβαιος ότι ο διευθυντής των φυλακών δεν θα έχει αντίρρηση. Όσο ο Άιζενσταϊν ντύνεται, ο Φάλκε προσκαλεί και τη Ροζαλίντα στον χορό· σκοπός του είναι να δει η Ροζαλίντα τον σύζυγό της να φλερτάρει. Εκείνη δεν πείθεται από την αρχή, δέχεται όμως όταν βλέπει τον Άιζενσταϊν με επίσημα ρούχα να αναγγέλλει ότι πηγαίνει στη φυλακή. Η Ροζαλίντα δίνει άδεια στην Αντέλα. Την ώρα που ο Άλφρεντ δειπνεί με τη Ροζαλίντα εμφανίζεται ο Φρανκ, διευθυντής των φυλακών, που ήρθε να οδηγήσει ο ίδιος τον Άιζενσταϊν στο κελί του. Θεωρώντας ότι αυτός που δειπνεί με τη Ροζαλίντα δεν μπορεί παρά να είναι ο σύζυγός της, συλλαμβάνει τον Άλφρεντ, ο οποίος προκειμένου να μην εκθέσει την αγαπημένη του, τον ακολουθεί.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ

Στην αίθουσα χορού της έπαυλης του πρίγκιπα Ορλόφσκι, οι καλεσμένοι κουτσομπολεύουν τον οικοδεσπότη τους, ο οποίος έχει τη συνήθεια να πληρώνει κάποιον για να τον κάνει να γελάσει, συνήθως μάταια. Ο Ορλόφσκι αμφιβάλλει ότι η υποσχόμενη βραδιά διασκέδασης του Φάλκε, με την παράξενη ονομασία η εκδίκηση της νυχτερίδας θα του φτιάξει τη διάθεση. Πρώτη φτάνει στον χορό η Αντέλα. Η Ίντα τη διαβεβαιώνει πως δεν την προσκάλεσε εκείνη· ανησυχώντας μήπως η Αντέλα φανεί κατώτερη ανάμεσα σε τόσους επισήμους, της προτείνει να παρουσιαστεί ως η Ρωσίδα ηθοποιός Όλγα. Καταφθάνει ο Άιζενσταϊν, που συστήνεται ως Γάλλος μαρκήσιος. Αναγνωρίζει αμέσως την υπηρέτριά του, αλλά η Αντέλα τον διαψεύδει μπροστά σε όλους. Ως Γάλλος παρουσιάζεται επίσης ο Φρανκ, που βρίσκει ιδιαιτέρως συμπαθητικό τον «συμπατριώτη» του Άιζενσταϊν. Γοητευμένος από την «Όλγα», ο Φρανκ λέει ότι είναι θεατρικός παραγωγός και υπόσχεται να τη βοηθήσει στη σταδιοδρομία της. Λίγο αργότερα, φτάνει μια μυστηριώδης κόμισσα από την Ουγγαρία. Οι καλεσμένοι πιέζουν την όμορφη άγνωστη να αποκαλύψει την ταυτότητά της, όμως ο Ορλόφσκι υπερασπίζεται το δικαίωμά της στην ανωνυμία. Η κόμισσα δεν είναι άλλη από τη Ροζαλίντα, που βλέποντας τον άντρα της να φλερτάρει με την υπηρέτριά της, τραγουδά έναν παθιασμένο ύμνο για την προδομένη πατρίδα της. Όταν ο Άιζενσταϊν στρέφει σ’ εκείνη την προσοχή του, καταφέρνει να του κλέψει το ρολόι τσέπης. Τα μεσάνυχτα πλησιάζουν και ο Φάλκε διασκεδάζει τους καλεσμένους αποκαλύπτοντας πώς απέκτησε το παρατσούκλι «Δόκτωρ Νυχτερίδας»: αφορμή υπήρξε μια φάρσα που οργάνωσε σε βάρος του ο Άιζενσταϊν. Μετά από μια γιορτή, ο Άιζενσταϊν, αφού τον μέθυσε, τον άφησε στο κέντρο της πόλης σε ένα παγκάκι ντυμένο ως νυχτερίδα. Το επόμενο πρωί, έπρεπε να διασχίσει την πόλη ντυμένος έτσι μέχρι να φτάσει σπίτι του. Ο Ορλόφσκι υμνεί τη σαμπάνια που ρέει άφθονη και οι καλεσμένοι παραδίδονται στη δίνη του ποτού και της αδελφοσύνης μέχρι τα μεσάνυχτα. Όταν το ρολόι δείχνει έξι, ο Άιζενστάιν, ο οποίος αποτυγχάνει να πάρει πίσω το ρολόι του από τη Ροζαλίντα, σπεύδει προς τη φυλακή.

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ

Στη φυλακή, ο Φρος, ο δεσμοφύλακας, παραπατά μεθυσμένος καθώς εκτελεί τα καθήκοντά του, ενώ ο Άλφρεντ τραγουδά. Όταν εμφανίζεται ο Φρανκ, επίσης μεθυσμένος, ο Φρος του λέει ότι ο υποτιθέμενος Άιζενσταϊν απαιτεί τον δικηγόρο του. Καταφθάνουν η Αντέλα με την αδελφή της, αναζητώντας τον «θεατρικό παραγωγό». Η Αντέλα ομολογεί ότι είναι στην πραγματικότητα καμαριέρα, αλλά κάνει επίδειξη των υποκριτικών και φωνητικών της ικανοτήτων. Όταν ο Άιζενσταϊν εμφανίζεται για να εκτίσει την ποινή του, αυτός και ο Φρανκ εκπλήσσονται καθώς αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον. Η έκπληξη του Φρανκ είναι μεγάλη, καθώς ο ίδιος πιστεύει ότι ήδη έχει τον Άιζενσταϊν στη φυλακή. Όταν καταφθάνει ο Δόκτωρ Μπλιντ, ο Άιζενσταϊν δανείζεται την περούκα και τον μανδύα του, και μεταμφιεσμένος σε δικηγόρο, ανακρίνει τον Άλφρεντ, αλλά και τη Ροζαλίντα, η οποία στο μεταξύ έχει φτάσει για να ξεκαθαρίσει την παρεξήγηση. Βέβαιος για την απιστία της γυναίκας του και μην μπορώντας να συγκρατήσει την οργή του, ο Άιζενσταϊν αποκαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα. Τότε, η Ροζαλίντα αποκαλύπτει πως εκείνη ήταν η καλλονή από την Ουγγαρία που φλέρταρε ο Άιζενσταϊν στον χορό του Ορλόφσκι. Ως απόδειξη, του επιστρέφει το ρολόι του. Πάνω στην ώρα καταφθάνουν και οι υπόλοιποι καλεσμένοι του πρίγκιπα Ορλόφσκι, τους οποίους οδηγεί στη φυλακή ο Φάλκε: αποκαλύπτει πως εκείνος έστησε την όλη ιστορία επιθυμώντας να εκδικηθεί τον φίλο του για την παλαιότερη φάρσα. Όλοι ρίχνουν την ευθύνη για όσα συνέβησαν… στη σαμπάνια, την οποία και υμνούν.

• facts για την παράσταση

Στις αρχές του 19^ου αιώνα, το βαλς δεν έχει και την καλύτερη φήμη, λόγω της ταπεινής καταγωγής του, ως χορός της επαρχίας, αλλά και επειδή το ζευγάρι έρχεται πολύ κοντά ο ένας στον άλλο. Όταν η αστική τάξη αρχίζει να μιμείται τις συνήθειες της αριστοκρατίας, το βαλς γίνεται ο αγαπημένος της χορός. Σύντομα, θα κατακτήσει και τα σαλόνια των ευγενών: η Βιέννη γίνεται η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα όπου το βαλς επιτρέπεται στην Αυλή, αρχικά όμως, απαγορευόταν παρουσία του Αυτοκράτορα.

Ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος, ο συνθέτης του «Γαλάζιου Δούναβη», είναι δικαίως γνωστός ως ο «βασιλιάς του βαλς»! Ξεπέρασε σε φήμη τον πατέρα του, Γιόχαν Στράους του πρεσβύτερου, που αποδοκίμαζε την ενασχόληση του γιου του με το είδος. Προκειμένου να ξεφύγει από τον αυταρχικό του πατέρα, ο Γιόχαν έγραφε μουσική στα κρυφά… Ωστόσο, το ταλέντο του στην ενορχήστρωση και οι μουσικές του ιδέες γρήγορα τον καθιέρωσαν ως το πιο διάσημο μέλος της οικογένειας των Στράους: συνθέτες, όπως ο Μπραμς, ο Μάλερ, o Λιστ, ο Βάγκνερ, ο Σένμπεργκ και ο Μπεργκ θαύμαζαν τη μουσική του. Ο Μάλερ διηύθυνε τη γερμανική πρεμιέρα της «Νυχτερίδας» στην Όπερα του Αμβούργου, το 1894.

150 χρόνια μετά την πρεμιέρα του έργου στη Βιέννη στις 5 Απριλίου 1874, η «Νυχτερίδα» ανεβαίνει σε νέα παραγωγή, στο καθιερωμένο πλέον ραντεβού του Ολύμπια με την οπερέτα κατά την περίοδο των εορτών.

Η βιεννέζικη πρεμιέρα της «Νυχτερίδας» δόθηκε στη Βιέννη, στις 5 Απριλίου 1874 (Theater an der Wien). Η ιστορία ενός φαρσέρ που βγαίνει εκτός ελέγχου προκάλεσε σκάνδαλο, καθώς οι κριτικοί θεώρησαν το θέμα ακατάλληλο για παράσταση την Κυριακή του Πάσχα. Ωστόσο, το κοινό ενθουσιάστηκε και το έργο δεν άργησε να καθιερωθεί στο ρεπερτόριο ως μία από τις δημοφιλέστερες οπερέτες όλων των εποχών.

Η ελληνική πρώτη δόθηκε από τη νεοσύστατη Εθνική Λυρική Σκηνή στις 5 Μαρτίου 1940 στο Εθνικό Θέατρο, στην ελληνική γλώσσα. Στις 21 Αυγούστου του ίδιου έτους, το έργο ανεβαίνει και στη Θεσσαλονίκη, στο Βασιλικό Θέατρο της Ελλάδος. Το 2020, η ΕΛΣ επέλεξε τη «Νυχτερίδα» για να γιορτάσει τα 80 χρόνια λειτουργίας της.